VỀ THIỆU TRUNG ĐI EM!

Quê hương văn hiến

Con người tài danh

Làng khoa bảng lừng danh Kẻ Rị

Đất tinh hoa nức tiếng Chè Đông.

Khi nhắc đến vùng đất Kẻ Rị - Kẻ Chè xưa, Thiệu Trung nay thì những người tinh thông kinh sử đều nghĩ ngay tới các danh nhân có công lớn trong xây dựng và bảo vệ tổ quốc qua các thời kỳ, được sinh ra và lớn lên từ vùng đất linh này.

Chính những điều đó đã tô thắm và làm rạng rỡ thêm nếp truyền thống văn hiến của đất Kẻ Rị - Kẻ Chè xưa - Thiệu Trung nay qua các thời kỳ, điều này đã đưa Thiệu Trung trở thành một trong những điểm sáng trong Quốc sử Việt Nam.

          Tuy Kẻ Rị - Kẻ Chè chưa sinh ra những người làm nên đại nghiệp. Nhưng cũng đáng được coi là vùng địa linh nhân kiệt, tiêu biểu trong chốn hương thôn, xã tắc văn hiến một vùng. Người Thiệu Trung biết cày ruộng, đúc đồng, chắp thừng, đọc sách, dùi mài kinh sử, đó là vốn truyền thống của Đất và Người Kẻ Rị - Kẻ Chè. 

Người đụng chạm đến tiền thì nghĩ ngay tới việc nghĩa, tạo phúc ấm cho đời sau như Lê Lương, Bộc xạ tướng công; Lê Văn Hưu, người đặt nền móng cho Quốc sử Việt Nam. Người nghèo biết lo làm ăn, có chí vượt lên trong cuộc sống đời thường, và có ý thức hệ sâu sắc, tâm huyết với quốc gia xã tắc như Lê Quát; một người đầy khí tiết anh hùng như Lê Giốc - khi bị giặc bắt, giặc buộc Giốc phải lạy, Giốc đã chửi mắng rằng “Ta là quan của nước lớn, sao phải lạy chúng mày, ông chửi giặc không ngớt miệng, bị giặc giết".  Trần Văn Mỹ, trọn trung với vua, vẹn nghĩa với lính, bỏ mạng sống để giữ thanh danh, đền nợ nước. Thật là khí phách để đời, thanh danh còn mãi.  

Một danh nho, một võ tướng, một trung quân ái quốc, một người nhìn xa trông rộng “Cây bút bằng năm vạn quân; chở lật mới hay cốt ở dân; thuyền to ắt cậy đến hiền thần” như Nguyễn Mộng Tuân, sau này đã chọn Phủ Lý (Kẻ Rị) vùng địa linh nhân kiệt là chốn đi về, hậu sinh hương khói ngàn thu.

Kẻ Rị, làng khoa bảng đứng đầu của Xứ Thanh về đỗ đạt cao, 5 người tài đức được nhân dân địa phương ở các tỉnh phong là thành hoàng làng. Kẻ Chè theo truyền thuyết có 18 quận công (nay có 6 người là còn ghi chép được), nơi nức tiếng tinh hoa nghề đúc đồng. Thật là:

           Khoa bảng lừng danh người Kẻ Rị; Tinh hoa nức tiếng đất Chè Đông.

Sông có thể cạn, đá có thể mòn, nhưng ý chí vượt khó của người Kẻ Rị - Kẻ Chè từ thuở trước, gương sáng người xưa thì vẫn trường tồn lưu hậu thế, sử sách, văn bia, tên trường, tên phố luôn nhắc nhở chúng ta nhiều điều. Thật là, nguồn có sâu và cao, thì dòng mới xa và chảy xiết; đức có sáng thì mới rạng đời sau.

“Hiền tài là nguyên khí của quốc gia” (Thân Nhân Trung, thế kỷ XV), thì việc sinh ra và dưỡng dục được "Hiền tài" là phúc lớn không chỉ của gia đình, dòng họ, làng quê, mà còn cho toàn thiên hạ.

Trên đời có những nơi, đất và người đã làm cảm phục lòng người, khó mà kiềm chế được sự ngưỡng mộ. Phải chăng nơi đây, ý trời đã chiều theo lòng người? Nhìn lại nghìn năm qua, từ thời Đinh, Lê, Lý, Trần, Lê, Nguyễn, Hồ, Kẻ Rị - Kẻ Chè đất có khí thiêng, người có khí phách; thời nào cũng sinh anh tài góp phần làm rạng danh tổ quốc, là gương sáng cho đời sau; để lại tiếng thơm muôn thuở, đời nối đời tưởng nhớ tiền nhân.

Đất và người Thiệu Trung ngày nay vẫn đang phát huy được truyền thống khoa bảng, lao động cần cù và chống giặc ngoại xâm; được Nhà nước phong tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân, thật là:

          “Phủ Lý tiền nhân đỗ đại khoa lưu vạn thuở; Thiệu Trung hậu thế sinh anh hùng tiếp đời vinh”

          Chao ôi, nghĩ mà khâm phục biết chừng nào! Đất và Người Kẻ Rị - Kẻ Chè quả là như vậy!